Μετρό Θεσσαλονίκης- ΚΑΣ: Ένα συμβούλιο, μία υπόθεση, τρεις γνωμοδοτήσεις!

Σε θέατρο του παραλόγου έχει εξελιχθεί η υπόθεση διαχείρισης των αρχαιοτήτων που αποκαλύφθηκαν στο εργοτάξιο, στη Βενιζέλου.

Σε θέατρο του παραλόγου έχει εξελιχθεί η υπόθεση της διαχείρισης των αρχαιοτήτων που αποκαλύφθηκαν στο εργοτάξιο του μετρό στη Βενιζέλου, καθώς για το ίδιο ζήτημα, από το ίδιο όργανο, έχουν εκδοθεί μέχρι σήμερα τρεις διαφορετικές αποφάσεις! Τα πολιτικά παιχνίδια και οι συσχετισμοί δυνάμεων, όπως φαίνεται, έπαιξαν ρόλο ακόμη και σε ένα ανώτατο επιστημονικό όργανο του υπουργείου Πολιτισμού όπως είναι το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ).

Είναι τυχαίο άραγε το γεγονός ότι με την αλλαγή του υπουργού και της σύνθεσης του ΚΑΣ άλλαζε και η γνωμοδότηση του οργάνου;

Η υπόθεση του σταθμού Βενιζέλου άνοιξε τον Δεκέμβριο του 2012, όταν η ανασκαφική εργασία έφθασε σε βάθος 6,5 μέτρα κάτω από τη σημερινή Εγνατία και αποκαλύφθηκαν οι αρχαιότητες. Η πρώην 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων απευθύνθηκε στο υπουργείο Πολιτισμού, περιέγραψε τα αποτελέσματα της ανασκαφής και υποστήριξε την ανάγκη εξεύρεσης λύσης με τη διατήρηση των αρχαίων στη θέση τους. Η Αττικό Μετρό εξήγησε ότι είναι αδύνατο να κατασκευαστεί ο σταθμός παρουσία των αρχαίων. Η πρώτη απόφαση του ΚΑΣ επί του θέματος εκδόθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2013 και εγκρίνει την απόσπαση των αρχαιοτήτων, την αποδόμηση των τμημάτων που σώζονται αποσπασματικά και τη μεταφορά τους στο πρώην στρατόπεδο “Παύλου Μελά” ή σε “άλλον ανάλογο χώρο” (προϋπόθεση είναι να προηγηθεί η παραχώρηση της έκτασης). Στην κυβέρνηση εκείνη την περίοδο βρίσκονται η ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ και η ΔΗΜΑΡ, πρωθυπουργός είναι ο Αντώνης Σαμαράς και αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού ο Κώστας Τζαβάρας, ο οποίος στις 24 Ιανουαρίου υπογράφει υπουργική απόφαση με την οποία εγκρίνει τη γνωμοδότηση του ΚΑΣ. Επικεφαλής του ΚΑΣ είναι η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.

Ένα χρόνο μετά, στις 28 Ιανουαρίου 2014, το ΚΑΣ αλλάζει γνώμη και εγκρίνει την απόσπαση των αρχαιολογικών ευρημάτων, εργασίες για την κατασκευή σταθμού του μετρό, επανατοποθέτησή τους (στο σύνολο) στο ίδιο σημείο και διαμόρφωση επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου. Προϋπόθεση ήταν να υπάρξει μελέτη της κατασκευής του σταθμού, στη βάση συνδυασμού δύο προτάσεων που κατατέθηκαν από την Αττικό Μετρό και από τον δήμο Θεσσαλονίκης. Σημειώνεται ότι η απόφαση αυτή ελήφθη με οριακή πλειοψηφία, δηλαδή με ψήφους 8 υπέρ και 7 κατά. Τα επτά μέλη που μειοψήφησαν είχαν ζητήσει να γίνει πραγματογνωμοσύνη από τρίτους ειδικούς για τη δυνατότητα κατασκευής του σταθμού Βενιζέλου χωρίς απόσπαση των μνημείων. Στην κυβέρνηση αυτή τη φορά είναι η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, πρωθυπουργός ο Αντώνης Σαμαράς και υπουργός Πολιτισμού ο Πάνος Παναγιωτόπουλος, ο οποίος στις 24 Φεβρουαρίου 2014 υπέγραψε υπουργική απόφαση στη βάση της γνωμοδότησης του ΚΑΣ. Επικεφαλής του οργάνου είναι και πάλι η Λίνα Μενδώνη και μέλη οι Αντώνιος Κλαδιάς, Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, Αλέξανδρος Θεοχαρόπουλος, Αλέξανδρος Μάντης, Αριστέα Καββαδία, Αικατερίνη Κυπαρίσση-Αποστολίκα, Λίλλιαν Αχειλαρά, Ευγενία Χαλκιά, Νικόλαος Σταμπολίδης, Αναστασία Τούρτα, Λυδία Παλαιοκρασσά, Διαμαντής Τριαντάφυλλος, Μανώλης Κορρές, Παναγιώτης Βαλαβάνης, Ηλίας Μαριολάκος, Δημήτριος Μικρός.

ΝΕΑ ΣΥΝΘΕΣΗ ΜΕ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ

Τον Μάιο του 2014 γίνεται αλλαγή στη σύνθεση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, που προκαλεί τις αντιδράσεις των αρχαιολόγων και του ΣΥΡΙΖΑ, διότι, όπως υποστηρίζουν, η νέα σύνθεση “έχει έντονο πολιτικό χαρακτήρα”. Τα μέλη ήταν προσωπική πολιτική επιλογή της προέδρου Λίνας Μενδώνη. Κριτική ασκείται και για το γεγονός ότι στο νέο συμβούλιο τοποθετείται ο καθηγητής αρχαιολογίας ΑΠΘ Μιχάλης Τιβέριος, ο οποίος είναι ταυτόχρονα και σύμβουλος της Αττικό Μετρό ΑΕ. Επίσης, απομακρύνθηκαν κάποια μέλη που είχαν μειοψηφήσει στο θέμα της απόσπασης των αρχαιοτήτων. “Η μετατροπή ενός επιστημονικού οργάνου σε κυβερνητική επιτροπή με τη συμμετοχή μόνο κομματικά προσκείμενων ως υπηρεσιακών μελών πλήττει το κύρος του”, υποστήριξε ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων. Ο ΣΥΡΙΖΑ, δε, δεσμεύτηκε για ένα “ανεξάρτητο ΚΑΣ”, με αξιοκρατική και αμερόληπτη ανάδειξη των μελών του και αποδέσμευση της επιστημονικής κρίσης τους από πολιτικές και άλλες εξαρτήσεις. Μέλη του ΚΑΣ ορίζονται οι Λίνα Μενδώνη, Ανδρέας Ανδρουλιδάκης, Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, Ευγενία Γατοπούλου, Κωνσταντίνος Κίσσας, Ελένη Κόρκα, Αναστασία Κουμούση, Ανθή Ευσταθίου-Μπάτζιου, Ολυμπία Βικάτου, Νικόλαος Σταμπολίδης, Μιχάλης Τιβέριος, Μανώλης Κορρές, Παναγιώτης Βαλαβάνης, Θεοδώρα Γαλάνη, Νικόλαος Μακρής, Γεώργιος Τσιαμπάος, Κωνσταντίνος Σπυράκος.

Με τη νέα σύνθεσή του το ΚΑΣ στις 16 Δεκεμβρίου 2014 εγκρίνει την κοινής αποδοχής “μελέτη προστασίας και ανάδειξης των αρχαιοτήτων”, που ήταν ο συγκερασμός πρότασης του δήμου Θεσσαλονίκης και πρότασης της Αττικό Μετρό. Η μελέτη είναι στη βάση απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων. Στην κυβέρνηση είναι η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, πρωθυπουργός ο Αντώνης Σαμαράς και υπουργός Πολιτισμού ο Κωνσταντίνος Τασούλας. Επικεφαλής του ΚΑΣ παραμένει η Λίνα Μενδώνη.

ΑΛΛΑΓΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

Οι εκλογές του περασμένου Ιανουαρίου άλλαξαν τα πολιτικά δεδομένα, καθώς στην κυβέρνηση αναδείχτηκε το κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ σε συνεργασία με τους ΑΝΕΛ και αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού τοποθετήθηκε ο Νίκος Ξυδάκης, ο οποίος στις 23 Απριλίου 2015 ορίζει τη νέα σύνθεση του ΚΑΣ. Πρόεδρος γίνεται η Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, αναπληρώτρια γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού, η οποία προαναγγέλλει αλλαγές “για την εύρυθμη λειτουργία του οργάνου”. Ο κ. Ξυδάκης διατυπώνει την άποψη ότι “πολύ συχνά ένα μέρος της κοινής γνώμης στρέφεται εναντίον των αρχαιολόγων επειδή θεωρούν ότι βάζουν φρένο στην ανάπτυξη. Από την προσωπική μου εμπειρία λέω ότι καλώς βάζουν φρένο σε τέτοιου είδους ανάπτυξη μερικές φορές, γνωρίζουμε δε ότι εκ των υστέρων οι αποφάσεις του ΚΑΣ, στην πλειονότητά τους, έχουν δικαιωθεί στον χρόνο ιστορικά”. Φέροντας την άποψη αυτή ο αν. υπουργός Πολιτισμού επισκέπτεται στις 17 Ιουνίου 2015 το εργοτάξιο Βενιζέλου του μετρό και ανακοινώνει ότι σκέφτεται τη δημιουργία μιας “αρχαιολογικής πλάζας” χωρίς απόσπαση των αρχαιοτήτων και υποστηρίζει ότι η κατασκευή του σταθμού μπορεί να παραπεμφθεί στο μέλλον. Τρεις μήνες μετά, εκδίδεται απόφαση του ΚΑΣ που συμφωνεί με τις απόψεις του υπουργού!

Το ΚΑΣ, στις 15 Σεπτεμβρίου 2015, ακυρώνει την προηγούμενη απόφασή του και γνωμοδοτεί υπέρ της κατά χώραν διατήρηση των αρχαιοτήτων, πρώτον “για λόγους δημοσίου συμφέροντος που συνίσταται στη διαφύλαξη και προστασία της αυθεντικότητας του μοναδικού μνημειακού συνόλου για την παγκόσμια κληρονομιά” και δεύτερον “επειδή η παρέλευση ικανού χρόνου από την ανασκαφή εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την ακεραιότητα του μνημείου”. Όσον αφορά τη δημιουργία πλάζας, το ΚΑΣ ζήτησε τη σύνταξη πλήρους αρχιτεκτονικής μελέτης για να αποφανθεί. Η κυβέρνηση είναι υπηρεσιακή, ωστόσο το θέμα προωθήθηκε επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, με πρωθυπουργό τον Αλέξη Τσίπρα, υπουργό Πολιτισμού τον Νίκο Ξυδάκη και επικεφαλής του ΚΑΣ τη Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη. Σε σχέση με τη σύνθεση του προηγούμενου ΚΑΣ, μόνο τρία μέλη είναι ίδια, η πρόεδρος και δύο που προβλέπει υποχρεωτικά ο νόμος.

Υπουργείο Πολιτισμού: Ο ρόλος του ΚΑΣ

Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο είναι ανώτατο επιστημονικό όργανο του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Γνωμοδοτεί για θέματα που σχετίζονται με την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, την προβολή, ανάδειξη και διαχείριση του πολιτιστικού αποθέματος της χώρας και τη διαμόρφωση πολιτικής στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς. Το ΚΑΣ, όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του υπουργείου, γνωμοδοτεί, με ισχυρές θεσμικές εγγυήσεις αυτονομίας και ανεξαρτησίας, για υποθέσεις μείζονος σημασίας, καθώς και για θέματα που παραπέμπονται σε αυτό από τον υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού. Στο Συμβούλιο υποβάλλονται φάκελοι υποθέσεων για τις οποίες έχει αποκλειστεί η δυνατότητα να αντιμετωπιστούν σε επίπεδο εφορειών αρχαιοτήτων, τοπικών συμβουλίων ή διευθύνσεων της κεντρικής υπηρεσίας του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Τα προς γνωμοδότηση θέματα υποβάλλονται στο Συμβούλιο από τις αρμόδιες διευθύνσεις της κεντρικής υπηρεσίας του υπουργείου. Η συζήτηση των θεμάτων γίνεται με βάση την ημερήσια διάταξη, η οποία συντάσσεται από το τμήμα Γραμματείας του Συμβουλίου, κατόπιν εισηγήσεως των αρμόδιων διευθύνσεων, και υπογράφεται από τον πρόεδρο του Συμβουλίου, γενικό γραμματέα του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Μετά τη συζήτηση ενός θέματος, ο φάκελος της υπόθεσης επιστρέφεται στην αρμόδια διεύθυνση και συμπληρώνεται με τη γνωμοδότηση, που υπογράφεται από τον πρόεδρο του Συμβουλίου. Ακολουθεί η έκδοση της υπουργικής απόφασης επί του ζητήματος, για το περιεχόμενο της οποίας ο υπουργός δεν δεσμεύεται από τη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.

Η σημερινή σύνθεση του ΚΑΣ (τακτικά μέλη) είναι η εξής: 1. Πρόεδρος: Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, αν. γ.γ. ΥΠΟΠΑΙΘ. 2. Ελένη Σβολοπούλου, νομική σύμβουλος του κράτους. 3. Ελένη Κόρκα, προϊσταμένη της γενικής διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΟΠΑΙΘ. 4. Ευγενία Γατοπούλου, προϊστάμενη της γενικής διεύθυνσης Αναστήλωσης Μουσείων και Τεχνικών Έργων του ΥΠΟΠΑΙΘ. 5. Μαρία Μιχαηλίδου, αρχαιολόγος, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου. 6. Πολυξένη Αδάμ-Βελένη, αρχαιολόγος, προϊσταμένη του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. 7. Δημήτρης Αθανασούλης, αρχαιολόγος, προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. 8. Αγγελική Κοτταρίδη, αρχαιολόγος, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας. 9. Ελένη Μπάνου, αρχαιολόγος, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών. 10. Ελευθέριος Πλάτωνας, αναπληρωτής καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. 11. Νικόλαος Σταμπολίδης, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. 12. Αναστασία Τούρτα, αρχαιολόγος, επίτιμη διευθύντρια του ΥΠΟΠΑΙΘ. 13. Μαρίζα Μαρθάρη, αρχαιολόγος, επίτιμη διευθύντρια του ΥΠΟΠΑΙΘ. 14. Εμμανουήλ Κορρές, καθηγητής Αρχιτεκτονικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. 15. Βλάσιος Κουμούσης, πολιτικός μηχανικός, καθηγητής Δομοστατικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.16. Δημήτριος Καρύδης, καθηγητής Αρχιτεκτονικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. 17. Θεοδώρα Γαλάνη, αρχιτέκτονας μηχανικός - πολεοδόμος - χωροτάκτης, αναπληρώτρια προϊσταμένη της διεύθυνσης Ειδικών Έργων Αναβάθμισης Περιοχών του υπουργείου Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας (πρώην ΥΠΕΚΑ). 

Συντάκτης: Φώτης Κουτσαμπάρης

Πηγή: makthes.gr