FeaturedWritten by Deanne Jade Ψυχολόγος Διευθύντρια στο National Centre for Eating Disorders UK
Από τα αρχαία χρόνια υπήρχαν διατροφικοί περιορισμοί, είτε με την μορφή θρησκευτικών παραδόσεων και κανόνων, είτε για λόγους υγείας, ή λόγω οικονομικών, πολιτικών, κοινωνικών και άλλων παραγόντων. Πολλοί από αυτούς τους διατροφικούς κανόνες ισχύουν μέχρι και σήμερα, όπως είναι η ορθόδοξη χριστιανική νηστεία, το ραμαζάνι, η θρησκευτική πιστοποίηση κατά "kosher", "Halal" για τους Εβραίους και μουσουλμάνους κ.α.
Μια πρόσφατη έρευνα του 2013 στην Αμερική, την πρωτεύουσα της δημιουργίας "διατροφικών τάσεων" για όλο τον κόσμο, 1.100.000 Αμερικανοί κρατούν kosher στα σπίτια τους, περίπου 15 εκατομμύρια είναι χορτοφάγοι, ενώ περισσότεροι από 100 εκατομμύρια Αμερικανοί προσπαθούν να μειώσουν την γλουτένη στην διατροφή τους. Μάλιστα, το 2014 πάνω από 10 εκατομμύρια νοικοκυριά είναι "καθαρά από γλουτένη". Με απλά λόγια: η αποφυγή της γλουτένης είναι ο βασιλείας των διαιτητικών περιορισμών της εποχής μας!
Όπως αναφέρεται και στο άρθρο, οι διατροφικοί περιορισμοί όταν γίνονται είτε για λόγους υγείας, είτε λόγω ιδεολογίας είναι θεμιτοί και σεβαστοί. Όταν όμως λαμβάνουν ακραίες μορφές και ξεφεύγουν από το φάσμα του προσωπικού, πνευματικού, ψυχολογικού ή σωματικού οφέλους γίνονται επικίνδυνοι. Τέτοιοι ακραίοι και "θαυματουργικοί" διατροφικοί κανόνες, που υπόσχονται αδυνάτισμα, ευεξία, υγεία και θεραπεία, ήταν, είναι και θα είναι πάντα της μόδας και "φετίχ" της "ψευδο-επιστήμης". Ένα τέτοιο παράδειγμα πριν λίγα χρόνια αποτελούσε η χορτοφαγία. Πολλές φορές η χορτοφαγία ξέφευγε από τα όρια της ιδεολογίας, με τους φανατικούς vegans να διατυμπανίζουν τα οφέλη μιας "μη- κανιβαλικής" διατροφής. Επέβαλλαν μάλιστα με σθένος την "ορθότητα" των απόψεών τους για την θεραπεία πάσα νόσου, πέρα από τα όρια της ιδεολογίας τους να μην τρώνε οργανισμούς, που έχουν νωτιαίο μυελό και των παραγώγων τους.
Αντίστοιχα, σήμερα ο διατροφικός αποκλεισμός της γλουτένης και των δημητριακών πλέον έχει πάρει διαστάσεις "πανδημίας" και αποτελεί κομβικό σημείο των διαφόρων διατροφικών τάσεων, που έχουν εμφανιστεί κατά καιρούς και χαρακτηρίζουν τον πολιτισμό μας.
Για πολύ λίγους ανθρώπους, περίπου το 1% του πληθυσμού, η αποφυγή της γλουτένης έχει ζωτική σημασία, καθώς πάσχουν από σοβαρές ιατρικές καταστάσεις, όπως η κοιλιοκάκη, η ερπειτοειδής δερματίτιδα, που απαιτούν την απομάκρυνση της γλουτένης από την δίαιτα. Για τους υπόλοιπους η γλουτένη, αυτή καθ' αυτή, και τα δημητριακά δεν φαίνεται να αποτελούν πρόβλημα.
Φυσικά και μια διατροφή με περισσότερες ωμές τροφές, λιγότερο κρέας και επεξεργασμένα προϊόντα έχει θετική επίδραση στην υγεία μας. Αλλά η υπερβολή, όπως στην αυστηρή ωμοφαγία, δεν είναι εύκολο να εξασφαλιστεί πάντα σωστή θρέψη και μπορεί να εμφανιστούν διατροφικές ελλείψεις, εξίσου επικίνδυνες για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού, όσο σε μια διατροφή φαστ φουντ. Πόσο μάλλον όταν θεωρούμε ότι τρώγοντας πίτσες, μπισκότα, σνακ κλπ. χωρίς γλουτένη κάνουμε καλό στην υγεία μας.
Ωστόσο, στη συλλογική αναζήτηση για την βέλτιστη υγεία, την ασφάλεια και την "καθαρότητα" η γλουτένη έχει μετατραπεί σε μια λέξη "ταμπού". Αυτό ενισχύεται με την παραπληροφόρηση και την χρήση γλώσσας και εκφράσεων, που ακούγονται επιστημονικές, αλλά κρύβουν κυρίως εμπορική σκοπιμότητα, ανάγοντας τον διατροφικό περιορισμό της γλουτένης σε μαζική αποφυγή τροφών. Ο διαιτητικός περιορισμός της γλουτένης φαίνεται ότι έχει περισσότερα κοινά με τους θρησκευτικούς περιορισμούς στο φαγητό, παρά με επιστημονικές διατροφικές συστάσεις, που υποστηρίζονται από εμπεριστατωμένα ιατρικά δεδομένα.
Σύμφωνα με τον Alan Levinovitz, καθηγητή της θρησκείας στο Πανεπιστήμιο James Madison University, χρονικογράφο των ιδιομορφιών των διατροφικών συνηθειών του πολιτισμού μας και μελετητή της κλασικής κινεζικής θρησκείας, στο νέο του βιβλίο, "The Gluten Lie", δηλαδή "το ψέμα για την γλουτένη", αναφέρει ότι οι διατροφικές μόδες, συμπεριλαμβανομένης της αποφυγής της γλουτένης, περιβάλλονται από "φόβο και ηθικολογία" .
Επισημαίνει ότι η αρχή της αποφυγής της γλουτένης έχει ρίζες πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια, όταν οι πρωτο-ταοϊστές μοναχοί στην Κίνα υποστήριξαν σθεναρά μια διατροφή χωρίς δημητριακά, ισχυριζόμενοι ότι έτσι θα μπορούσαν να ζήσουν για πάντα, θα μπορούσαν να αποφύγουν κάθε νόσο, θα μπορούσαν να πετάξουν και να τηλεμεταφερθούν, το δέρμα τους να καθαρίσει κ.α.
Αυτοί οι υπερβολικοί ισχυρισμοί επανεμφανίστηκαν την προηγούμενη δεκαετία της "κρίσης" στα βιβλία "Grain Brain" και "Wheat Belly" και οδήγησαν σε μια πολυπολιτισμική αποφυγή των δημητριακών σε μια μάταιη προσπάθεια για καλύτερη ποιότητα ζωής. Στα βιβλία αυτά γίνεται προσπάθεια να υποστηριχθεί η ορθότητα των διαιτών χωρίς δημητριακά και γλουτένη με επιστημονικά στοιχεία, που όμως δεν είναι καθόλου επιστημονικά. Απλά, χρησιμοποιείται επιστημονική ρητορική γλώσσα για να νομιμοποιηθούν θρησκευτικές πεποιθήσεις, που βασίζονται σε δεισιδαιμονίες και μύθους.
Σχεδόν πάντα η θρησκευτική παράδοση είχε ταμπού με τρόφιμα και ιερές δίαιτες, τελετουργίες για τρόφιμα, ταμπού για τροφές, διατροφικούς δαίμονες, διατροφικούς μύθους, μαγικές δίαιτες, που κρύβουν ενοχή και αμαρτία. Ο λόγος είναι απλός: τα τρόφιμα και η διατροφή είναι κάτι που έχουμε άμεσο έλεγχο πάνω τους, είναι κάτι που παίρνουμε από έξω από το σώμα μας και το βάζουμε στο σώμα μας. Το φαγητό είναι μια πολύ προσωπική υπόθεση και είναι εύκολο να συσχετιστεί με πράγματα που έχουν θρησκευτική και τελετουργική σημασία.
Επιπλέον, πολλές ασθένειες της εποχής μας, όπως το Αλτσχάιμερ, ο αυτισμός, ο καρκίνος, τα αυτοάνοσα ή η παχυσαρκία, με όλες τις συνέπειες που έχει στην υγεία και την ψυχολογία, οφείλονται εν μέρει στην "κακή" διατροφή, γεγονός που προκαλεί επιπλέον "φόβο". Μάλιστα, "πολλοί επιστήμονες" εντείνουν αυτόν τον "φόβο" και παράλληλα υπόσχονται "θαυματουργικές θεραπείες", με διάφορα ακραία και μη -επιστημονικά τεκμηριωμένα διατροφικά σχήματα. Επομένως, ο τρόπος διατροφής μας αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία στην ζωή μας, ως τον μοναδικό παράγοντα, που μπορούμε να ελέγξουμε για μια καλύτερη υγεία. Σε πολλές περιπτώσεις, η διατροφή αποκτά τρομακτικές διαστάσεις, δημιουργώντας μια ψευδή αίσθηση "πανάκειας" για κάθε τομέα της ζωής, με φοβερές επιπτώσεις κατά την παρέκκλιση από τις διατροφικές οδηγίες που την συνοδεύουν.
Για παράδειγμα, μια διατροφή με τρόφιμα "ταμπού", μπορεί να είναι "δύσκολη" και η μη τήρησή της "τρομακτική", αλλά επειδή μπορούμε να εντοπίσουμε και να αποφύγουμε πιο εύκολα το "καλό και το κακό" και έχουμε μια "διαδρομή", που μπορούμε να ακολουθήσουμε για την "σωτήρια". Έχουμε τον "έλεγχο", γεγονός που κάνει τον άνθρωπο να νιώθει ασφάλεια και δύναμη, ακόμα και αν αυτός ο "έλεγχος" στην πραγματικότητα δεν υπάρχει 100%.
Στο βιβλίο της Mary Douglas, "Purity and Danger", "αγνότητα και κίνδυνος", αναφέρεται ότι πολλές φορές οι πολιτισμοί δηλώνουν κάποια πράγματα ως "βρώμικα" , όχι επειδή είναι πραγματικά βρώμικα, αλλά επειδή πρέπει να επιβληθεί "τάξη" στον κόσμο. Επίσης, πολλές φορές μπορεί να μην φοβόμαστε τόσο ένα στοιχείο, πχ. την ζάχαρη, όσο την απόλαυση που μας προσφέρει και για αυτό να το ονομάζουμε ως επικίνδυνο και "κακό".
Τέτοιου είδους δίαιτες ενισχύουν την φυσική ανθρώπινη τάση που διαχωρίζει τον κόσμο σε κατηγορίες, καλό- κακό, άσπρο- μαύρο, αγνό- βρώμικο, ηθικό- ανήθικο. Η επιστήμη πολλές φορές δεν είναι "ξεκάθαρη". Έχει υποθέσεις, θεωρίες με εξαιρέσεις και δέχεται αμφισβήτηση καθώς εξελίσσεται. Αντίθετα, η ψευδο-επιστήμη είναι πάντα απόλυτη και σαφής, πολλές φορές υπερβολική και δεν δέχεται καμία κριτική. Η υπερβολή πάντα "πουλά" και για αυτό ο άνθρωπος εύκολα παρασύρεται και την ακολουθεί. Σε συνδυασμό με την "έκρηξη" στα νέα δεδομένα και την ροή πληροφοριών, σε όλους τους τομείς της επιστήμης και της υγείας και στον τεράστιο αριθμό κατευθυντήριων οδηγιών, σε σχέση με παλιότερες εποχές, τόσο ο απλός πολίτης, που ενδιαφέρεται για την υγεία του, όσο ο σύγχρονός ειδικός, έρχεται σε σύγχυση.
Ακριβώς σε αυτό το κομμάτι βασίζεται η θεωρία κατά της γλουτένης. Αφού για μια μερίδα ανθρώπων, που πάσχουν από κοιλιοκάκη, δεν επιτρέπεται να τρώνε γλουτένη και μια άλλη κατηγορία ανθρώπων, με μη- κοιλιοκακικη δυσανεξία στην γλουτένη, δεν μπορεί να λάβουν ακριβή διάγνωση και σαφή θεραπεία, για να μην υπάρχει η αμφιβολία, σύμφωνα με το νόμο του "καλού- κακού", η γλουτένη μετατρέπεται σε "τοξική" για όλους, ανεξαρτήτως της κατάστασης υγείας.
Όπως τονίζεται, το πρόβλημα δεν είναι η αποφυγή τροφών για λόγους ιδεολογίας ή θρησκείας, αλλά οι δίαιτες της "Νέας εποχής", όπου "υποτίθεται" πως θεραπεύουν σοβαρές και ανίατες ασθένειες, για παράδειγμα τον καρκίνο, γεγονός πραγματικά επικίνδυνο.
Επίσης, η επιστημονική ρητορική έχει ένα ορισμένο είδος αληθοφάνειας και αντικειμενικότητας. Καθώς πλέον πολλοί άνθρωποι δεν συσχετίζονται με τη θρησκεία και δεν συνδέουν τη θρησκεία με τη διατροφή, βρίσκουν καταφύγιο στην επιστήμη, αλλά και στην "ψευδο-επιστήμη" και σε ό,τι αυτή επιτάσσει. Στον μυαλό των ανθρώπων η ιστορία του Αδάμ και της Εύας, έχει αντικατασταθεί από έναν "παράδεισο", όπου δεν υπάρχουν μεταλλαγμένα, επεξεργασμένες τροφές, βιομηχανία, επεξεργασμένα δημητριακά κλπ. Ο παλαιολιθικός άνθρωπος με την κατανάλωση απαγορευμένων καρπών προκάλεσε την εξέλιξη από όπου προέκυψε ο πόνος, η ασθένεια, η θνητότητα, ο θάνατος.
Ο κανόνας του μέτρου, δηλαδή το να περιλαμβάνει η διατροφή μας όλες τις τροφές στην σωστή ποσότητα και συχνότητα έχασε την αξία του, λόγω φαντασμαγορικών ιστοριών, θεωριών και σεναρίων για την τροφή και τα συστατικά της.
Συν το γεγονός ότι η μοντέρνα κοινωνία απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την φύση και τον "αυθεντικό" τρόπο ζωής, ο σύγχρονος άνθρωπος ψάχνει να βρει "φρούδο" καταφύγιο σε παραδόσεις άλλων λαών και μυστικές θεραπείες, αποζητώντας λύτρωση με ένα "κρυφό ρομαντισμό", ενώ αποστρέφεται υπερβολικά κάθε τι επεξεργασμένο και τεχνητό, που του προσφέρει ο σύγχρονος πολιτισμός. Κατά τις αναζητήσεις αυτές, χάνει την ταυτότητά του, αφού κάθε λαός έχει αναπτύξει τις συνήθειές του, λόγου του φυσικού του περιβάλλοντος και αυτό έχει γραφτεί πλέον στο DNA του. Προσπαθώντας να κόψει κάποιος στοιχεία από την διατροφή του, ενστερνιζόμενος πρακτικές ενός άλλου πολιτισμού, θα έχει επιπτώσεις κοινωνικές, σωματικές και ψυχολογικές. Επιπλέον, όσο πιο "ασκητική" είναι μια διατροφή, τόσο μεγαλύτερη δύναμη και υπεροχή νιώθει αυτός που την εφαρμόζει, εξαιτίας της αποκοπής του από μια συνεχή εξάρτηση του από το υλικό περιβάλλον του. Στην σύγχρονη εποχή, αυτή η ανωτερότητα και η υπεροχή αναφέρεται κυρίως στην σωματική υπεροχή και όχι και στην ηθική ή ψυχολογική ανάταση. Σε έναν κόσμο, που η εικόνα "κρίνει" και κάθε μορφή ρατσισμού ανθεί φανερά ή κρυφά, μια τέτοια υπεροχή έχει τεράστια σημασία: το να φαινόμαστε ανώτεροι, καλύτεροι από τους άλλους και να ζούμε καλύτερα από τον άλλο.
Η απομάκρυνση από την πίστη, την θρησκεία, το πνευματικό στοιχείο οδηγεί επίσης στην υποβάθμιση της ανωτερότητας, από ψυχική σε σωματική, γήινη. Ο άνθρωπος πλέον προσπαθεί να απαντήσει σε υψηλά ζητήματα, όπως ο Θεός, ο θάνατος, η θνητότητα, η αλήθεια, η ψυχική ομορφιά, ο σκοπός της ζωής κλπ. με βάση μόνο το τι θα φάει. Περιορίζεται επομένως στα επίγεια και χάνει την ουσία. Σε αυτό το κομμάτι έχει αρχίσει να μπαίνει και η χρήση της "ενσυνείδητης" στάσης ζωής, από κάτι το ιδανικό και όμορφο στην υποβάθμιση του σε διαδικασίες όπως η απώλεια βάρους, το κόψιμο του καπνίσματος κλπ.
Πολλοί παράγοντες επηρεάζει τον τρόπο διατροφή μας και την τάση μας για την τροφή. Ωστόσο, αξίζει να σταθούμε κα να συλλογιστούμε τι πρέπει να προσφέρει η τροφή στον άνθρωπο, ποια η σημασία της και πως θα την χρησιμοποιούμε σωστά και στο βαθμό που της αναλογεί, χωρίς να επισκιάζει άλλα και σημαντικότερα κομμάτια της ζωής μας.
Επιμέλεια κειμένου για την Ελληνική γλώσσα Κυριακή Απέργη Διαιτολόγος Διατροφολόγος
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου