Πρώιμο Τραύμα Προσκόλλησης: Οι «ξεχασμένες» τραυματικές εμπειρίες που επηρεάζουν τις ενήλικες σχέσεις

Image credit: Pixabay / pexels.com

Πώς οι εμπειρίες που είχαν οι άνθρωποι με τους γονείς τους και με άλλα σημαντικά άτομα στη ζωή τους, διαμόρφωσαν τον τρόπο που αναπτύχθηκε η αντίληψή τους για τον εαυτό τους, τους άλλους και τον κόσμο.

Το πρώιμο τραύμα προσκόλλησης είναι μια οδυνηρή, επιβλαβής εμπειρία που επηρεάζει την ικανότητα του παιδιού να διαμορφώνει υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις. Αυτή η τραυματική εμπειρία αφορά στην κακοποίηση, την εγκατάλειψη ή την παραμέληση ενός βρέφους ή μικρού παιδιού, πριν από την ηλικία των δύο με τριών ετών και μπορεί να έχουν ανεπαίσθητες αλλά μακράς διαρκείας επιπτώσεις στη συναισθηματική υγεία του παιδιού και μετέπειτα ενήλικου προσώπου.

• Η Κατανόηση της Βρεφικής Μνήμης

Ως ενήλικες, ή ακόμα και ως παιδιά, δεν μπορούμε να ανακαλέσουμε αναμνήσεις από τη ζωή μας ως βρέφη. Για τους περισσότερους, η έννοια της μνήμης ορίζεται ως η ικανότητα να θυμηθούμε τα γεγονότα, συνήθως με τη μορφή εικόνων και γνωστικών λειτουργιών.Σε γενικές γραμμές, οι άνθρωποι δεν μπορούν να θυμηθούν οποιαδήποτε γεγονότα πριν από την ηλικία των τριών ή τεσσάρων ετών. Για αυτό και υπάρχει μια διάχυτη και ανακριβής άποψη ότι τα βρέφη δε θυμούνται καμία εμπειρία, συμπεριλαμβανομένων των τραυματικών εμπειριών.

Στην πραγματικότητα, ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει πολλαπλούς τρόπους να θυμάται τις εμπειρίες που βιώνουμε. Σκεφτείτε το. Τα βρέφη, κάποια στιγμή, μαθαίνουν προφανώς να περπατούν και να μιλούν. Οτιδήποτε μας συμβαίνει, αποθηκεύεται στη μνήμη μας.Ωστόσο, δεν αποθηκεύονται όλα με αφηγηματικό ή ρητό τρόπο. Έχουμε επίσης και κινητική, καθώς και συναισθηματική μνήμη.

Όλες οι εισερχόμενες αισθητηριακές πληροφορίες δημιουργούν νευρωνικά μοτίβα που "αποτυπώνονται" στον εγκέφαλό μας. Αυτά τα νευρωνικά μοτίβα είναι μια μορφή μνήμης. Δημιουργούμε "πρότυπα μνήμης" ή αποθηκευμένα μοτίβα, η πλειοψηφία των οποίων είναι μη-γνωστική και προ-λεκτική. Αυτά τα πρότυπα θα μας επηρεάζουν για το υπόλοιπο της ζωής μας.

• Η εμφάνιση του Τραύματος Προσκόλλησης

Δυστυχώς, όταν στη βρεφική και πρώιμη παιδική ηλικία έχουμε διακοπές στην ομαλή λειτουργία της προσκόλλησης (π.χ. εγκατάλειψη) μπορεί να προκύψουν μη φυσιολογικές νευρωνικές συνδέσεις. Οι κακής ποιότητας κινητικές, συναισθηματικές και άλλες μνήμες, αποθηκεύονται και μπορούν να επανέλθουν αργότερα στη ζωή του ατόμου. Αυτές οι πυροδοτήσεις μπορούν να εκδηλωθούν ως δυσπιστία ή ως φόβο για τις διαπροσωπικές σχέσεις.

Εφόσον το αρχικό πρότυπο για το πώς διαμορφώνονται οι σχέσεις έχει ήδη καθιερωθεί στην πρώιμη παιδική ηλικία, όλες οι μελλοντικές σχέσεις μπορούν να επηρεαστούν ανάλογα. Το άτομο μπορεί να δυσκολευτεί στη δημιουργία της εμπιστοσύνης, της δέσμευσης και της οικειότητας — τα βασικά στοιχεία μιας υγιούς προσκόλλησης.

Ένα μέρος του προβλήματος μπορεί να βρίσκεται στην απουσία γνωστικής επίγνωσης της πηγής των φόβων του, επομένως ουσιαστικά το πρόσωπο δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει ποια είναι η αιτία των προβλημάτων του. Παρ' όλα αυτά, οι μνήμες έχουν καταγραφεί και για αυτό το επηρεάζουν. Αυτό μπορεί να κάνει την ψυχοθεραπεία δυσκολότερη.

Ο εγκέφαλος έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να αντιδρά στην εμπειρία που βιώνει και όλη αυτή η εμπειρία έχει αντίκτυπο στον εγκέφαλο. Όσον αφορά στις τραυματικές εμπειρίες, ο αντίκτυπος παρατηρείται στα μέρη του εγκεφάλου που συνδέονται με το άγχος και το φόβο.Αυτά είναι το λιμβικό σύστημα (π.χ., αμυγδαλή), το νευροενδοκρινικό σύστημα (υπόφυση-επινεφρίδιος άξονας) και τα συστήματα στον φλοιό, τα οποία μπορούν να παρουσιάσουν αλλαγές στα άτομα με τραυματικές εμπειρίες.

• Το Μοντέλο Εσωτερικής Διεργασίας

Ο τρόπος που ένα άτομο σχετίζεται με τον εαυτό του και τους άλλους ως ενήλικας, συμπεριλαμβάνει το "Μοντέλο Εσωτερικής Διεργασίας" τους, το οποίο αποτελείται από τα εξής:
Πώς βλέπουν τους εαυτούς τους (Αξίζω; Με αγαπούν;)
Πώς βλέπουν τους άλλους (διαθεσιμότητα και ανταπόκριση)
Πώς βλέπουν τον κόσμο (ασφάλεια, δικαιοσύνη)

Αυτό το εσωτερικό μοντέλο εργασίας έχει αναπτυχθεί από τη στιγμή της γέννησης και εξηγεί πώς δουλεύουν οι σχέσεις στη ζωή του ατόμου. Είχε το άτομο ευκαιρίες να συντονιστεί και να συνδεθεί με το γονιό του ή αφέθηκε μόνο του να φροντίσει τον εαυτό του;
Οι εμπειρίες που είχαν οι άνθρωποι με τους γονείς τους και με άλλα σημαντικά άτομα στη ζωή τους, διαμόρφωσαν τον τρόπο που αναπτύχθηκαν τα εσωτερικά πρότυπα εργασίας τους.

Καθώς οι άνθρωποι προχωρούν στη ζωή τους, τα μοντέλα εργασίας τους μπορούν να αναπτυχθούν περαιτέρω και να επηρεαστούν από οποιαδήποτε νέα εμπειρία. Να θυμάστε, ο εγκέφαλος διαθέτει μεγάλη πλαστικότητα, που σημαίνει ότι οι νευρικές συνδέσεις μπορούν να "επαναπρογραμματιστούν" με τις διαφορετικές εμπειρίες στη ζωή.

Οι άνθρωποι όμως έχουν κάποια βάση, δηλαδή τα "δεδομένα" με τα οποία ξεκίνησαν, που δεν είναι άλλα από τα πρότυπα σχέσεων που δημιουργούνται στα πρώτα τους χρόνια. Από εκεί αντλούνται κατά βάση οι πληροφορίες με τις οποίες ενεργούν. Η δουλειά της ψυχοθεραπείας, χρησιμοποιώντας τη γνώση της νευροπλαστικότητας, είναι να δημιουργήσει λειτουργικά πρότυπα εργασίας στη θέση των προηγούμενων δυσλειτουργικών.

• Τα Εμπόδια στη Θεραπεία

Το πρόβλημα με το πρώιμο τραύμα προσκόλλησης είναι ότι, ενώ η μνήμη επηρεάζεται υποσυνείδητα, δεν υπάρχουν συνειδητές αναμνήσεις που το άτομο μπορεί να θυμηθεί.

Αυτό μπορεί να δημιουργήσει τους ακόλουθους περιορισμούς στη θεραπεία:
Δεν υπάρχει εικόνα στη μνήμη που μπορεί να ανακληθεί.
Το ψυχικό τραύμα δεν έχει συσχετιστεί με λεκτικό/γλωσσικό τρόπο έκφρασης.
Δεν υπάρχει καμία γνωστική σύνδεση με το ψυχικό τραύμα.
Το τραύμα δεν είναι συνειδητά γνωστό στο άτομο.
Δεν υπάρχει σωματική αίσθηση που έχει συσχετιστεί με το τραύμα.
Δεν υπάρχει καν αναγνώριση του τραύματος έτσι ώστε το άτομο να δουλέψει πάνω σε αυτό και να απελευθερωθεί.

Επομένως, θεραπευτής και θεραπευόμενος πρέπει να εργαστούν πάνω στα κενά. Η ειλικρίνεια δεν θα πρέπει να αμφισβητηθεί κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Ο στόχος θα είναι η επεξεργασία της σιωπηρής μνήμης. Πώς όμως μπορούμε να τη επεξεργαστούμε;
Δουλεύοντας με τον θεραπευόμενο για το τραύμα προσκόλλησης

Τα ψυχολογικά τραύματα μπορεί να αφορούν τόσο στον εαυτό όσο και στις διαπροσωπικές σχέσεις. Ίσως τα θύματα του πρώιμου τραύματος προσκόλλησης να έχουν μια εσωτερική διαταραχή προσκόλλησης, αντικατοπτρίζοντας τα συναισθηματικά τραύματα που βίωσαν στην πρώιμη παιδική ηλικία. Ίσως έχουν μάθει να αποξενώνονται από τον εαυτό τους αλλά και από τους άλλους, ως βασική στρατηγική επιβίωσης.

Για να θεραπεύσει το "πληγωμένο βρέφος" μέσα του, το άτομο πρέπει να γνωρίζει ότι η ψυχή απαρτίζεται από διάφορα κομμάτια, και το καθένα από αυτά χρειάζεται να το αναγνωρίσουμε ξεχωριστά.
Είναι χρήσιμο να συνειδητοποιήσουμε ότι τα άλυτα εσωτερικά ζητήματα προσκόλλησης μπορούν να έρθουν στην επιφάνεια μέσω γεγονότων που συμβαίνουν στη ζωή μας. Όμως, τα άτομα με ψυχικά τραύματα είναι πολύ πιο ευάλωτα σε αυτά τα κατά τ' άλλα συνηθισμένα βιώματα.

Μπορείτε να βοηθήσετε τον θεραπευόμενό σας με το να του διδάξετε να "αγκαλιάσει" και να αποδεχτεί τα κομμάτια του εαυτού του που είχε υποσυνείδητα "αποκηρύξει", ακόμα κι αν αυτά τα κομμάτια προκάλεσαν χάος στη μετέπειτα ζωή του. Αυτή η διαδικασία περιλαμβάνει τη συμφιλίωση με τα κομμάτια του εαυτού, κάτι που επιτυγχάνεται με το να αφουγκραστούμε προσεκτικά τις προτιμήσεις, τις ιδέες, τους φόβους και τα όνειρά μας.

Διαβάστε σχετικά: Η θεωρία της προσκόλλησης στην παιδική ηλικία

• Θεραπεύοντας το βρέφος μέσα μας

Η πορεία προς αυτή τη θεραπεία περιλαμβάνει την οπτικοποίηση και το να μαθαίνουμε να βλέπουμε μέσα μας. Ένα επίσης σημαντικό μέρος της διαδικασίας διδάσκει το άτομο να αγκαλιάζει το μωράκι μέσα του, κρατώντας το κοντά του και δίνοντας έμφαση στο κομμάτι του εαυτού του που είναι ευάλωτο και δυσκολεύεται να εμπιστευτεί.

Η θεραπεία θα επέλθει καθώς το άτομο μαθαίνει πώς να καλύψει τις εσωτερικές του ανάγκες που έχουν μείνει ανικανοποίητες από τη βρεφική ηλικία. Η κριτική δεν έχει κανένα χρήσιμο ρόλο σε αυτή τη διαδικασία, αντιθέτως, η συμπόνια και η αποδοχή είναι το κλειδί για την αποτελεσματική θεραπεία.
Ο ρόλος των άλλων

Εκτός από το να δουλέψει το άτομο με τον εαυτό του και το να επουλώσει τα τραυματισμένα του κομμάτια, η θεραπευτική πορεία περιλαμβάνει επίσης την ανάπτυξη υγιών σχέσεων με τους άλλους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη διαμόρφωση σχέσεων με άτομα που ήδη έχουν διαμορφώσει ένα στυλ ασφαλούς προσκόλλησης, καθώς και με τη θεραπευτική διαδικασία με ομάδες υποστήριξης.

Πηγή: goodtherapy.org
Απόδοση: Κακουλάκη Κατερίνα - Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Το διαβάσαμε εδώ: https://www.psychologynow.gr/